مغز انسان یکی از حساس ترین و آسیب پذیرترین اعضای بدن است. این عضو حیاتی که در محفظه محکم جمجمه قرار گرفته، پس از هرگونه ضربه یا آسیب وارده به سر، نیازمند توجه و مراقبت فوری است. در چنین شرایطی، لازم است که هر نشانه و علامت را به صورت جدی گرفته و اقدامات کمک های اولیه مناسب را فورا به کار گرفت. این اقدامات اولیه می تواند نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض جدی و گاه مرگبار ضربه به سر ایفا کند.

کمک های اولیه ضربه به سر

مغز انسان یک عضو ظریف و لطیف است، آسیب دیدگی سخت به سر می تواند به مغز و نخاع آسیب وارد کند؛ حتی اگر هیچ علائم ظاهری از آسیب دیدگی به سر و صورت وجود نداشته باشد. به همین دلیل همه نوع آسیب دیدگی های سر را باید جدی گرفت و حتماً باید به پزشک و نزدیکترین بیمارستان موجود مراجعه کرد. بهتر است که در صورت امکان، آمبولانس خبر کنید و هرگز تاخیر نداشته باشید. در این مقاله، ما به بررسی اهمیت اقدامات اولیه در مواجهه با آسیب های سر خواهیم پرداخت. مغز انسان یک ارگان بسیار حساس و ظریف است که آسیب دیدگی آن می تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. حتی اگر هیچ نشانه ظاهری از آسیب وجود نداشته باشد، باید به سرعت اقدامات لازم را انجام داد تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. در این راستا، آگاهی از نحوه ارائه کمک های اولیه در چنین مواردی بسیار حائز اهمیت است. با اتخاذ اقدامات به موقع و مناسب، می توان از تشدید آسیب ها و عوارض ناشی از آن پیشگیری کرد.

انواع آسیب دیدگی سر

آسیب دیدگی سر می تواند به دو دسته تقسیم شود:

باز

همراه با زخم های دارای خونریزی در صورت یا سر

بسته

بدون هیچ علائم ظاهری از آسیب دیدگی در صورت یا سر

آسیب دیدگی های بسته سر

قسمت نرم و ژله ای داخل مغز توسط جمجمه نگهداری می شود. مغز به طور کامل جمجمه را پر نمی کند و در یک مایع شفاف قرار می گیرد. این مایع شبیه به یک جاذب شوک آور عمل می کند اما ارزش نگهداری آن محدود است.

انرژی کینتیک از یک ضربه کوچک به سر و صورت، می تواند توسط این مایع جذب شود و باعث شکستگی سر داخل جمجمه شود. این وضعیت ممکن است مغز را کبود کند یا رگ های خونی را پاره کند.

اگر خون و سرم های خونی در این بین درست عمل نکنند، ورم داخل جمجمه اتفاق می افتد و فشار داخل جمجمه می تواند باعث آسیب دیدگی دائمی شود و مغز را دچار مشکل نماید.

علائم آسیب دیدگی به سر

خون ریزی علامت قابل اعتمادی از جدی بودن آسیب به سر نیست. جدا از زخم ها، علائم دیگر آسیب دیدگی به سر که باید جدی گرفته شود، شامل موارد زیر است:

تغییر در هوشیاری فرد

به عنوان مثال در چنین حالتی ممکن است فرد برای یک مدت زمان کوتاه یا طولانی، هوشیاری خود را از دست بدهد و دوباره به حالت هوشیاری برگردد یا دچار سرگیجه و خواب آلودگی شود. همچنین ممکن است یک تشنج کوتاه داشته باشد و برای مدت زمان کوتاهی دوباره بهبود یابد و دوباره به حالت قبل برگردد.

بد شکل شدن جمجمه

فشار یا بدشکل شدن جمجمه جزء علائم شکستگی هستند.

بیرون ریختن مایع شفاف از داخل گوش و بینی

شکستگی جمجمه مخصوصاً در پایه جمجمه عامل بیرون ریختن مایع شفاف از داخل گوش و بینی می شود.

سیاه شدن چشم و کبودی پوست زیر گوش

این ها نشان دهنده نیروی وارد شده به رگ های خونی در اطراف چشم و گوش است.

تغییر در بینایی

در چنین حالتی مردمک چشم بزرگ می شود یا سایز متفاوتی پیدا می کند و شخص ممکن است از مشکلاتی مثل تاری دید یا دوبینی شکایت کند.

حالت تهوع و استفراغ

این ها عوارض جانبی آسیب دیدگی جدی به سر هستند و حتماً باید توسط پزشک معاینه شوند.

کمک های اولیه برای آسیب دیدگی به سر

•  در مواردی که آسیب دیدگی جدی به سر وجود داشته باشد ، همیشه باید آمبولانس را خبر کرد.
•  در صورتی که فرد هوشیار باشد ، حتماً به او بگویید که سر و گردن خود را تکان ندهد و این حرکت ها را به حداقل برساند.
•  آسیب دیدگی به فرق سر ممکن است باعث خونریزی شود، بنابراین زخم های سر را ببندید تا جلوی خونریزی را بگیرید. البته باید مراقب باشید که فشار مستقیم و بالایی را وارد نکنید.
•  مراقب باشید که هنگام بررسی زخم، رگ های خونی را داخل موی فرد جابجا نکنید.
•  سعی کنید که به فرد کمک کنید تا آرامشش را حفظ کند.
•  هنگامی که فرد هوشیار نیست، او را هرگز نباید تکان دهید؛ مگر این که در معرض خطر جدی باشد.
•  هر تکان و حرکت غیر ضروری ممکن است آسیب دیدگی سر را افزایش دهد و به نخاع آسیب وارد کند، زیرا ممکن است آسیب دیدگی سر و گردن او را هم درگیر نماید.
•  فقط باید مراقب باشید که آسیب دیدگی افزایش پیدا نکند.
•  همچنین مراقب مسیر تنفسی بیمار باشید تا آمبولانس برسد.
•  اگر احساس کردید که جریان هوا برای تنفس کافی نیست، سر او را کمی بچرخانید. خودتان از سر او مراقبت کنید تا راحت تر نفسش برگردد.
•  اگر نفس نمی کشید و هیچ ضربانی نداشت، حتماً عملیات احیا را انجام دهید.

درمان ضربه مغزی

ضربه مغزی یک نوع اسیب دیدگی به مغز است که بر اثر ضربه و جراحت اتفاق می افتد. تشخیص آن توسط پزشک انجام می شود . اگر به پزشک مراجعه نشود، احتمالا وضعیت وخیم خواهد شد. علائم ضربه مغزی می تواند تا سه هفته بعد از آسیب دیدگی هم ادامه پیدا کند.

پزشک و بیمارستان حتماً دستورالعمل ها و مراقبت های لازم را به فرد آسیب دیده و خانواده اعلام می کنند.

خانواده باید مراقب هر گونه علائم هشداردهنده در روز اول یا دو روز بعد باشند.

علائم آن مثل حالت تهوع مداوم، از دست دادن هماهنگی بدن، بدتر شدن سر درد با وجود مصرف مسکن است.

آسیب های نخاعی

ممکن است که آسیب دیدگی به سر، باعث آسیب دیدگی به نخاع هم بشود. در افراد سال خورده نیروی وارد شده، عامل آسیب دیدگی به گردن هم خواهد بود و این موضوع در افراد جوان کم تر اتفاق می افتد. بسیار مهم است که سر این فرد موازی با گردنش قرار بگیرد.

• از تکان دادن و خم کردن سر او به هر طرف خودداری کنید.
• اگر می توانید یک عدد تیشرت، حوله یا هر چیزی شبیه لباس را دور گردن فرد بپیچید تا سر او را صاف نگه دارد.
•  این فرد را تا جایی که می توانید تکان ندهید تا آمبولانس برسد.

علائم و نشانه های آسیب دیدگی نخاع شامل موارد زیر است:

•  موقعیت غیر طبیعی بدن هنگام دراز کشیدن
•  سرد و مرطوب شدن پوست
•  احساس سوزش غیر معمولی در قسمت سر و گردن یا هر گونه سوزش
•  ناتوانی در حرکت دادن پا و اعضای مختلف بدن

آسیب دیدگی سر در کودکان

ممکن است که کودکان مدام زمین بخورند بنابراین این خانواده ها هستند که باید نکات زیر را به یاد داشته باشند:

•  افتادن کودک روی وزن خودش که معمولاً باعث آسیب دیدگی جدی به سر نمی شود.
•  کمی برآمدگی روی سر که هیچ ربطی به شدت آسیب دیدگی ندارد.
•  آسیب دیدگی های خفیف به سر مثل ورم سر را می توان با استفاده از داروهای معمول تجویزی توسط پزشک درمان کرد.
•  اگر احساس کردید که آسیب جدی است، هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید؛ مخصوصاً اگر کودک شما حالت تهوع و احساس خواب آلودگی داشت.
•  مواردی که باعث آسیب دیدگی به سر در کودکان می شود، شامل افتادن از پله ها، غلت زدن از یک مسیر طولانی ، افتادن روی زمین سفت، افتادن از روی تخت به زمین سفت، چرخیدن سر و غیره است.
•  اما در هر صورت بهتر است که ریسک نکنید و حتما به پزشک مراجعه کنید.