بیماری سل ریوی، نیز شناخته شده به عنوان توبرکلوز نهفته، اغلب بدون علائم ظاهری در فرد باقی می ماند و فرد مبتلا به آن متوجه ابتلای خود نمی شود. این بیماری می تواند سال ها بدون تشخیص در بدن فرد باقی بماند. نوع فعال این بیماری معمولاً با علائمی همچون سرفه آغاز می شود. در این موارد، فرد مبتلا ناآگاهانه به انتقال عامل بیماری به دیگران کمک می کند، مگر اینکه با معاینات پزشکی دقیق، تشخیص قطعی بیماری داده شود.
سل یک بیماری عفونی جدی و بالقوه خطرناک است که به طور مستقیم بر روی ریه ها تأثیر می گذارد. باکتری ای که سبب ایجاد توبرکلوز می شود، از طریق ذرات ریزی که با عطسه و سرفه در هوا پخش می شوند، از فردی به فرد دیگر منتقل می گردد. به طور نادری، در سال 1985 میلادی، بیماری سل در کشورهای پیشرفته شروع به افزایش کرد و این تا حدی به دلیل ظهور بیماری HIV، ویروسی که عامل ایجاد ایدز است، بود.
بیماری HIV سیستم ایمنی بدن را تضعیف میکند ،بنابراین بدن قادر به مبارزه با میکروب توبرکلوز نمی باشد.
بیشتر سلول های توبرکلوز در برابر داروهای مصرفی که برای درمان توبرکلوز استفاده میشوند، مقاوم اند. افرادی که سل فعال دارند، باید انواع مختلفی از داروها را برای ماه ها، به منظور ریشه کن کردن عفونت و جلوگیری از توسعه مقاومت آنتیبیوتیکی استفاده کنند.
اگرچه ممکن است بدن شما پناهگاه باکتری های مولد توبرکلوز باشد، اما سیستم ایمنی بدنتان معمولا میتواند از شما در مقابل بیمار شدن جلوگیری کند. به همین دلیل پزشکان بین سل فعال و غیر فعال تمیز قائل میشوند:
سل نهفته یا پنهان:
در این شرایط،شما عفونت سل را دارید اما باکتری ها در حالتی غیر فعال در بدنتان باقی میمانند و هیچ علائمی ندارند.توبرکلوز پنهان که توبرکلوز غیر فعال یا عفونت توبرکلوز نیز نامیده میشود،مسری است.
می تواند به توبرکلوز فعال تبدیل شود، بنابراین درمان برای شخصی که سل پنهان دارد مهم است و به کنترل پخش سل کمک میکند.تخمین زده شده است که 2 میلیارد نفر در جهن سل پنهان یا همان نهفته دارند.
سل فعال:
در این شرایط شما بیمار میشوید و در بیشتر موارد قابلیت انتقال به دیگران را دارد.این بیماری ممکن است در هفته های اول بعد از آلوده شدن به باکتری توبرکلوز و یا سال ها بعد رخ بدهد.
علائم و نشانه های توبرکلوز فعال شامل موارد زیر میباشد:
-سرفه هایی که بیشتر از سه یا چند هفته طول بکشند و به مرور بدتر شوند
-سرفه همراه با خون
-درد قفسه سینه یا درد هنگاه تنفس و سرفه کردن
-کاهش وزن غیر ارادی
-بی حالی
-تب
-عرق کردن های شبانه
-لرز
-کم شدن اشتها
توبرکلوز ممکن است بخش های دیگری از بدنتان را نیز تحت تاثیر قرار دهد، مثل کلیه ها،مغز و یا ستون فقرات. زمانی که توبرکلوز در خارج از ریه های شما رخ میدهد،علائم و نشانه ها براساس عضوهای درگیر شده متفاوت است.
به عنوان مثال توبرکلوز ستون فقرات ممکن است باعث درد در کمر شود و توبرکلوز کلیه ها ممکن است ادرار خونی را در پی داشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن تب، کاهش وزن غیرقابل توجیح، عرق کردن در شب یا سرفه های مزمن حتما به پزشک مراجعه کنید.این ها اغلب علائم سل میباشند، اما همچنان ممکن است به دلیل مشکلات دارویی دیگر نیز باشد.
پزشک شما با انجام آزمایش میتواند به دلیل بیماری پی ببرد.مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری پیشنهاد می کنند افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به عفونت سل نهفته هستند، غربالگری شوند.
این پیشنهاد شامل افراد زیر میشود:
-کسانی که ایدز/HIV دارند
-کسانی که از داروهای IV استفاده میکنند
-کسانی که با افراد آلوده در تماس هستند
-اهالی کشورهایی که بیماری توبرکلوز در آن رایج است. مثل چند کشور در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا
-کسانی که در محدوده هایی که سل در آنجا رایج است کار یا زندگی میکنند مثل زندان ها یا خانه های سالمندان
-کسانی که در خانه های سلامت کار میکنند و درمان افراد در خطر ابتلا به سل را بر عهده دارند.
توبرکلوز یا بیماری سل به واسطه باکتری های میکروسکوپی کوچکی که در هوا پراکنده هستند، از فردی به فرد دیگر انتقال میابد.انتقال ویروس زمانی اتفاق میفتد که فرد با نوع فعال و درمان نشده توبرکلوز بخندد،آواز بخواند و یا سرفه،صحبت،عطسه و یا تف کند.
اگر چه سل بیماری ای مسری میباشد، اما ابتلا به آن آسان نیست و چنانچه در بخش سلامت نمناک گفته شده است احتمال دریافت بیماری سل از فردی که با او زندگی میکنید و یا یک همکار بیشتر از یک غریبه است.
بیشتر افراد با توبرکلوز فعال که به مدت دو هفته از داروی مناسبی استفاده کرده اند، بیماری شان قابل انتقال نیست.
بیماری HIV و توبرکلوز
از دهه 1980 تعداد موارد سل به طور چشمگیری به دلیل گسترش HIV ویروسی که باعث ایدز میشود، افزایش یافته است.آلوده شدن توسط HIV سیستم ایمنی بدن را سرکوب میکند و کنترل بدن بر روی باکتری های سل را سخت میکند.
در نتیجه افراد مبتلا به HIV چندین بار بیشتر از افرادی که HIV مثبت ندارند، ممکن است به بیماری سل دچار شوند و از نوع پنهان به نوع فعال بیماری ها پیش بروند.
مقاومت دارویی توبرکلوز
یکی دیگر از دلایلی که سل یک بیماری کشنده جدی باقی مانده است، افزایش در استفاده بیش از حد از مقاومت دارویی در برابر باکتری ها است، درست بیشتر از 60 سال پیش زمانیکه برای اولین باری که از آنتی بیوتیک ها برای مبارزه با سل استفاده شد.
بعضی از میکروب های سل توانایی اشان را برای زنده ماندن علی رقم داروها گسترش دادند و این توانایی را به دیگر میکروب های تازه متولد شده سل انتقال دادند.
استفاده بیش از حد از مقاومت دارویی توبرکلوز زمانی پدیدار شد که یک آنتی بیوتیک برای کشتن تمامی باکتری های هدف گرفته شده شکست خورد.
باکتری های نجات پیدا کرده در برابر آن نوع خاص از دارو و همچنین به انواع دیگر آنتی بیوتیک ها مقاوم شدند.باکتری های سل مقاومتشان در برابر درمان های بیشتر مورد استفاده قرار گرفته شده ای مثل ایزونیازید و ریفامپین گسترش میدهند.
همچنین برخی از سلول های توبرکلوز مقاومتشان در برابر داروهای کمتر مورد استفاده قرار گرفته شده در درمان سل مثل آنتی بیوتیک های شناخته شده به عنوان فلوروکینولون ها و داروهای تزریقی از جمله آمیکاسین و کپریمایسین (Capastat) را گسترش داده اند.این داروها اغلب برای درمان عفونت هایی که مقاوم به داروهای رایج تر هستند استفاده می شود.
هرکسی ممکن است که به سل مبتلا شود، اما برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
این عوامل عبارتند از:
سیستم ایمنی ضعیف
سیستم ایمنی سالم اغلب در مبارزه با باکتری های سل موفق است، اما اگر مقاومت شما کم باشد، بدنتان نمی تواند دفاع موثری داشته باشد.
تعدادی از بیماری ها، شرایط و داروها می توانند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کنند، از جمله:
سفر یا زندگی در محیط های خاص
خطر ابتلا به بیماری سل در افرادی که به محیط هایی با نرخ بالا از سل و مقاومت دارویی در برابر سل را دارند ،زندگی و یا سفر میکنند مثل:
فقر و اعتیاد
جایی که کار یا زندگی میکنید
بیماری سل درمان نشده میتواند کشنده باشد.
بیماری فعال درمان نشده معمولا بر روی شش ها تاثیر میگذارد، اما ممکن است از طریق رگ گردش خون به دیگر اجزای بدنتان نیز سرایت کند.
مثال های عوارض سل عبارتند از:
-درد نخاعی
-درد پشت و گرفتگی عضلانی از عوارض رایج سل هستند
-آسیب مفصلی
-آرتروز سل معمولا بر باسن و زانوها تاثیر میگذارد
-تورم غشایی که مغز را پوشش میدهند(مننژیت)ممکن است باعث سردرد های دائمی یا متناوبی شود که طی هفته ها رخ میدهد.تغییرات ذهنی،مشکلات کبدی و کلیوی نیز ممکن است رخ بدهد.کبد یا کلیه به حذف سموم و ناخالصی ها از جریان خون کمک می کند، ولی اگر کبد و کلیه تحث تاثیر سل قرار بگیرند این عملکرد معیوب میشود.
-اختلالات قلبی
سل به ندرت می تواند بافت هایی را که قلب شما را احاطه کرده اند، آلوده کند و باعث ایجاد التهاب و دفع مایعات شود که ممکن است در توانایی قلب شما برای پمپاژی موثر مداخله داشته باشد.این شرایط که تامپوناد قلبی نامیده میشود، مرگ بار است.
اگر نتیجه آزمایش توبرکلوز پنهان شما مثبت باشد، ممکن است که پزشکتان برای کاهش خطر مبتلا شدنتان به سل فعال برایتان دارو تجویز کند.تنها نوعی از سل که واگیر دار است،نوع فعال آن میباشد.
زمانی که بر ریه ها تاثیر میگذارد، بنابراین اگر بتوانید از توبرکلوز پنهانتان برای تبدیل نشدن آن به توبرکلوز فعال جلوگیری کنید، بیماری تان قابل انتقال به دیگران نمیباشد.
اگر سل فعال دارید،مراقب دوستان و خانواده اتان باشید تا بیماری اتان به انها انتقال پیدا نکند.برای اینکه بیماری اتان دیگر مسری نباشد ، به طور کلی چند هفته ای طول میکشد تا تحت درمان داروهای سل باشید.
کارهای زیر را انجام دهید تا دوستان و خانواده اتان را از خطر ابتلا به بیماری حفظ کنید:
-در خانه بمانید
-در صورت داشتن توبرکلوز فعال در هفته های اولی که تحت درمان قرار دارید به سر کار و یا مدرسه نروید و در اتاق با کسانی دیگر نخوابید.
-هوای اتاق را تهویه کنید
-میکروب های سل به آسانی در فضاهای بسته و کوچک که هوا در آن جریان ندارد پخش میشوند.اگر بیرون خیلی سرد نیست پنچره را باز بگذارید و توسط یک پنکه هوای داخل را به بیرون هدایت کنید
-دهانتان را بپوشانید
-هر باری که میخندید و یا سرفه و عطسه میکنید از دستمال کاغذی برای پوشاندن دهانتان استفاده کنید. بخش سلامت نمناک توصیه می کند دستمال کاغذی کثیفتان را در کیسه بیندازید و بعد از بستن در کیسه آن را دور بیاندازید.
-ماسک بزنید
استفاده از ماسک در سه هفته اول درمان، زمانی که کنار افراد دیگر هستید احتمال انتقال بیماری را کاهش میدهد.
-طول درمان را کامل کنید
این مهمترین قدمی هست که با آن شما میتوانید از خودتان و دیگران در مقابل توبرکلوز محافظت کنید.
زمانی که درمان را متوقف کنید و یا استفاده از دوز مورد نظر را از قلم بیاندازید،باکتری های توبرکلوز احتمال جهش یافته شدن را پیدا میکنند که به آنها امکان مقاومت در برابر قوی ترین داروهای سل را میدهد.
بروز سلول های مقاوم به دارو بسیار کشنده تر و برای درمان سخت هستند.
-واکسیناسیون
در کشور هایی که توبرکلوز در آن رایج تر است،نوزادان اغلب با واکسن باسیلوس کالمت گورین (BCG) واکسینه می شوند بدین خاطر که میتواند اس سل شدید در کودکان جلوگیری کند واکسن BCG برای استفاده عمومی در ایالات متحده توصیه نمی شود زیرا در بزرگسالان بسیار موثر نیست. ده ها واکسن جدید توبرکلوز در مراحل مختلف توسعه و آزمایش قرار دارند.
در طول معاینه بدنی، پزشک شما تورم غدد لنفاوی شما را چک میکند و از یک گوشی معاینه برای با دقت شنیدن صدای شش هایتان هنگام تنفس استفاده میکند.
تست پوستی:
شایعترین ابزار تشخیصی برای سل، یک آزمایش پوستی ساده است، هرچند آزمایش خون بیشتر رایج تر است.مقدار کمی از ماده ای به نام PPD توبرکولین درست در زیر پوست ساعدتان تزریق میشود، فقط باید سوزشی به اندازه سر سوزن احساس کنید.
بعد از 48 تا 72 ساعت یک متخصص مراقبت های بهداشتی دست شما را برای تورم در محل تزریق بررسی خواهد کرد.یک برآمدگی سفت شده و قرمز به این معنی است که شما احتمال ابتلا به عفونت سل را دارید.اندازه برآمدگی قابل توجه بودن یا نبودن آزمایش را تعیین میکند.
ممکن است برخی نتایج آزمایش ها اشتباه باشد:
آزمایش پوستی سل عالی نیست.گاهی اوقات آزمایش نشان میدهد بعضی از افراد سل دارند در حالی که واقعا ندارند.یا همچنین کسانی که واقعا سل دارند را سالم نشان میدهد.
اگر شما اخیرا با واکسن Bacillus Calmette-Guerin)BCG) واکسینه شده اید، ممکن است آزمایش مثبت کاذب رخ دهد.
آزمایش منفی کاذب نیز میتواند در افراد خاصی مثل کودکان،افراد مسن رخ بدهد و یا در کسانی که ایدز دارند و به آزمایش پوستی توبرکلوز پاسخ نمیدهند.
آزمایش منفی کاذب همچنین میتواند در افرادی که به تازگی به ویروس سل مبتلا شده اند، رخ بدهد که سیستم ایمنی بدن آنها هنوز به باکتری واکنش نشان نداده است.
آزمایش خون:
آزمایش خون ممکن است برای تأیید یا رد سل پنهان یا فعال باشد.این آزمایشات از تکنولوژی پیشرفته برای اندازه گیری واکنش سیستم ایمنی بدن به باکتری های سل استفاده می کند.
انجام این آزمایشات تنها نیازمند یک بار مراجعه به مراکز پزشکی میباشد.اگر آزمایش پوستی شما منفی است و در معرض خطر بالایی از ابتلا به سل هستید، و یا تخیرا واکسن BCG تزریق کرده اید،خوب است که آزمایش خون بدهید.
آزمایشات تصویر برداری:
اگر آزمایش پوستی اتان مثبت باشد پزشکتان به احتمال زیاد برای شما سی تی اسکن و یا اشعه ایکس قفسه سینه را تجویز می کند
ممکن است لکه های سفید در شش هایتان را نشان دهد جایی که سیستم ایمنی اتان دیواره ای شده است برای باکتری های توبرکلوز یا ممکن است بر اثر سل فعال تغییراتی را در شش های شما به وجود آورد.سی تی اسکن تصاویر با جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس فراهم میکند.
آزمایش خلط
در پاسخ به سوال یکی از شما کاربران نمناکی باید بگوییم که اگردر اشعه ایکس قفسه سینه اتان نشانه هایی از سل باشد،پزشکتان باید از خلط سینه اتان نمونه بردارد.خلطی که هنگام سرفه میآید.نمونه ها برای آزمایش سل مورد استفاده قرار میگیرند
نمونه های خلط همچنین میتوانند برای آزمایش سلول های مقاوم در برابر داروی سل استفاده شوند این به پزشکتان کمک میکند تا کارآمد ترین درمان را برای شما انتخاب کند.این تست ها میتوانند چهار تا هشت هفته طول بکشند تا کامل شوند
داروها اساس درمان توبرکلوز هستند اما درمان سل بیشتر از درمان هر نوع بیماری عفونی باکتریایی دیگر طول میکشد . در سل فعال،شما باید حداقل برای6تا9ماه آنتی بیوتیک استفاده کنید.
نوع داروی دقیق و مدت درمان به سن،سلامت کلی بدن،مقاوت در برابر دارو و قسمتی از بدنتان که آلوده شده است بستگی دارد.
اگر سل نهفته داشته باشید، ممکن است که تنها به استفاده یک یا دو نوع از داروهای سل نیاز داشته باشید.
در سل فعال، به خصوص که سلول مقاوم به دارو باشد به استفاده چندین داروی همزمان نیاز دارد.شایع ترین داروهایی که برای درمان سل استفاده میشوند:
-ایزونیازید
-ریفامپین (ریفادین، ریمکتان)
-اتیامبوتول (میامبوتول)
-پیرازینامید
اگر سل شما در برابر دارو مقاوم است،ترکیبی از آنتی بیوتیک هایی به نام فلوروکینولون ها و داروهای تزریقی مانند آمیکاسین یا کراتئومایسین (Capastat) معمولا برای 20 تا 30 ماه استفاده می شوند.
برخی از انواع توبرکلوز نسبت به این داروها نیز مقاومت دارویی نشان میدهند.
بعضی از داروها ممکن است به عنوان درمان اضافی برای درمان ترکیبی مقاوم در برابر دارو استفاده شوند، از جمله:
-بداکولین(sirturo)
-لینزولید(zyvox)
عوارض جانبی دارو:
عوارض جانبی جدی ای از داروهای سل رایج نیست، اما اگر اتفاق بیوفتند میتوانند بسیار خطرناک باشند. تمام داروهای توبرکلوز میتوانند به مقدار زیادی برای کبد شما سمی باشند پس چنانچه بخش سلامت نمناک گفته است زمانی که از این داروها استفاده میکنید در صورت بروز هرگونه از موارد زیر فورا با پزشکتان تماس بگیرید:
-حالت تهوع یا استفراغ
-کم شدن اشتها
-زرد رنگ شدن پوستتان(زردی)
-ادرار تیره
-تبی که سه یا چند روز طول می کشد و علت مشخصی ندارد
-تکمیل درمانی ضروریست
بعد از چند هفته بیماری تان دیگر قابل انتقال نیست و حالتان بهتر میشود.
ممکن است وسوسه شوید تا مصرف داروهایتان را قطع کنید، اما بسیار مهم است که تمام دوره درمان را تمام کنید و داروها را دقیقا همانطور که توسط پزشک شما تجویز می شود، مصرف کنید.
توقف درمان زود هنگام یا استفاده نکردن از دوز مورد نظر میتواند باکتری های زنده را در برابر آن نوع از دارو مقاوم کند و به سلی تبدیل شوند که خطرناک تر و برای درمان دشوار هستند.
برخی از درمان های خانگی که می توانید به عنوان یک درمان کمکی مورد استفاده قرار دهید:
1. سیر:
سیر، غنی از اسید سولفوریک است که میکروبهایی که موجب سل می شود را از بین می برند .همچنین حاوی آلیسین است که توانایی مهار رشد باکتری ها را دارد.
علاوه بر این، خواص ضد باکتری آن باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود ،که برای بیماران مبتلا به سل بسیار مفید است .سیر را می توانید به صورت خام یا پخته مصرف کنید.
مواد لازم :
طرز تهیه:
آنها را بجوشانید تا میزان آن به یک چهارم کاهش یابد ، سپس این مخلوط را سه بار در روز بنوشید.
* بلافاصله پس از آن، آب ننوشید تا اثرات مفیدش را کاهش دهد .
2. موز:
موز، یک منبع عالی از مواد مغذی و کلسیم هستند که می توانند سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند.همچنین می توانند باعث کاهش سرفه و تب شود .
مواد لازم:
طرز تهیه:
تمام مواد را با هم مخلوط کنید و آن را دو بار در روز مصرف کنید.همچنین می توانید آب میوه موز را بگیرید و روزانه یک لیوان از آن بنوشید.
این درمان، سرفه شدید، خلط اضافی، بی اشتهایی بیش از حد در شب و یا تب بالا و غیره را تا حد زیادی کاهش می دهد.روزانه یک یا دو فنجان تا زمانی که علائم تا حد زیادی فروکش کند، بنوشید.
3.مورینگا:
این گیاه دارای خواص ضدالتهابی و ضد باکتریایی است که می تواند به از بین بردن باکتری هایی که باعث ایجاد سل از ریه ها می شوند، کمک کند و التهاب ناشی از عفونت و سرفه مداوم را کاهش دهد.
به علاوه، منبع خوبی از کاروتن، کلسیم، فسفر و ویتامین C هستند.
مقداری از برگ مورینگا را در یک فنجان آب به مدت پنج دقیقه بجوشانید.اجازه دهید خنک شود و سپس نمک، فلفل و آب لیمو بیفزایید.هر روز آن را با معده خالی بنوشید.همچنین مصرف روزانه مورینگا پخته شده می تواند به کاهش عفونت ناشی از این بیماری کمکد کند.
4.انگور فرنگی:
انگور فرنگی دارای خواص ضد التهابی و ضد باکتری است.مواد مغذی مختلف در انگور فرنگی انرژی فراهم می کند و ظرفیت بدن برای عملکرد مناسب را افزایش می دهد.
از سه یا چهار عدد انگور فرنگی استفاده کنید، آب آن را با کمک آبمیوه گیری استخراج کنید.یک قاشق غذاخوری عسل اضافه کنید و آن را خوب مخلوط کنید.هر روز صبح آن را با معده خالی بخورید.انگور فرنگی را به صورت پودر نیز می شود مصرف کرد.
5.پرتقال:
پرتقال مواد معدنی و ترکیبات ضروری بسیاری دارد.آب پرتقال باعث تشدید رگ های خونی می شود و از عفونت ثانویه ریه ها محافظت می کند.این می تواند سیستم ایمنی را نیز افزایش دهد.
به مقدار لازم نمک و یک قاشق غذاخوری عسل را به یک لیوان آب پرتقال تازه اضافه کنید.کاملا مخلوط کنیددو بار در روز بنوشید، یکبار صبح و یک بار شب.
6. فلفل سیاه
فلفل سیاه به پاکسازی ریه ها کمک می کند، و به نوبه خود باعث کاهش درد قفسه سینه ناشی از بیماری سل می شود.همچنین با توجه به خواص ضد التهابی اش، می تواند التهاب ایجاد شده توسط باکتری و سرفه را کاهش دهد.
مقداری فلفل سیاه را در کره تفت دهید و مقداری پودر آنقوزه (صمغی بدبو ) بیفزایید و اجازه دهید تا خنک ششود.مخلوط را به سه قسمت مساوی تقسیم کنید و هر چند ساعت یک بار مصرف کنید.
7. گردو :
گردوبه عنوان یک منبع قدرت عمل می کند و سیستم ایمنی بدن افراد مبتلا به سل را تقویت می کند.مواد مغذی مختلف در گردو می تواند روند بهبود را افزایش دهد.
دو قاشق چای خوری پودر گردو خرد شده و یک قاشق چایخوری سیر را با مقداری کره ترکیب کنید و کاملا مخلوط کنید.این مخلوط را یکبار در روز مصرف کنید.گردو همچنین می تواند در وعده های غذایی اضافه شود تا سیستم ایمنی قوی داشته باشیم.
8. نعنا:
نعنا به دلیل خواص درمانی و ضد باکتری اش بسیار مفید است.گردو کمک خواهد کرد که موکوس از بین برود، اندام های بدن احیا شوند، و ریه ها نیز تقویت شوند و همچنین برای جلوگیری از عوارض جانبی خطرناک داروهای برای سل، کمک می کند و بسیار موثر خواهد بود.
یک قاشق چای خوری آب نعناع، دو قاشق چای خوری عسل، دو قاشق چای خوری نمک خام و نیم فنجان آب هویج را با یکدیگر مخلوط کنید.مخلوط را به سه قسمت مساوی تقسیم کنید و هر چند ساعت یک بار مصرف کنید.
9. چای سبز
چای سبز می تواند در درمان بیماری سل به علت داشتن آنتی اکسیدانی بالا و خواص تقویت ایمنی آن کمک کند.همچنین حاوی ترکیبات پلی فنول است که می تواند از گسترش باکتری هایی که باعث بیماری می شود، جلوگیری کند.
به راحتی با برگ چای سبز و مقداری آب جوش می توانید چای داشته باشید.اگر برگ چای سبز در دسترس نباشد، می توانید آنها را به صورت کپسول به راحتی در بازار پیدا کنید.
