پزشک متخصص، برنامه مصرف داروهای پیچیده بیمار را بر اساس دستورالعمل های تجویز شده مشخص می کند. برخی از این داروها باید با معده خالی و برخی دیگر با معده پر مصرف شوند. عدم رعایت این موارد می تواند به بروز مشکلات و عوارض جانبی منجر گردد. بنابراین، بیمار موظف است دستورات پزشک مبنی بر نحوه و زمان مصرف داروها را به دقت رعایت نماید تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.
مصرف دارو همراه غذا یا نوشیدنی ممکن است بر اثربخشی و عوارض جانبی آن تأثیر بگذارد. در برخی موارد، توصیه می‌شود دارو با معده خالی مصرف شود، اما اگر همراه غذا مصرف شود، ممکن است دارو تأثیر نداشته باشد یا منجر به عوارض جانبی شود. زمان و اندازه وعده غذایی و نوع غذا و نوشیدنی مصرفی نیز می‌تواند بر پاسخ بدن به دارو تأثیرگذار باشد. بنابراین، توصیه می‌شود همیشه با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا بهترین روش مصرف دارو را تعیین کنید.
هنگامی که یک دارو با معده خالی تجویز می شود، در واقع ما را از موثر ترین جذب مطمئن می سازد. تغییرات در روده همراه با غذا محدود می شود و براثربخشی این داروها تاثیر می گذارد. در بعضی موارد، عناصر غذایی مانند آهن یا کلسیم می تواند به ساختارهای شیمیایی دارو متصل شوند.
معمولا داروهایی که با معده خالی تجویز می شوند شامل:انواع خاصی از آنتی بیوتیک ها، دارو های اچ.آی.وی، دارو های آسم و دارو های پوکی استخوان می شود.
توصیه خاصی در مورد زمان مصرف مکمل ها وجود ندارد، اما ویتامین های محلول در چربی همچون A، E، D و K را بعد از خوردن غذاهای چرب بخورید. مکمل های مینرال (کلسیم، روی، منیزیم، آهن و...) را همزمان و با مواد غذایی حاوی هر ماده معدنی مصرف نکنید.
برخی از آنتی بیوتیک ها مانند:فنوکسی متیل پنی سیلین (همچنین به عنوان پنی سیلین V شناخته می شود ) بهتر است با معده خالی مصرف شود زیرا پس از قرار گرفتن در معرض شرایط اسیدی به مدت طولانی می توانند اثر کم تری داشته باشند. غذا می تواند به عنوان یک مانع فیزیکی درسطح دیواره روده عمل کرده و از جذب برخی دارو ها به جریان خون پیشگیری کند.
عناصری درغذا مانند کلسیم یا آهن نیز ممکن است به داروهای خاصی متصل شوند و جذب در جریان خون را کاهش داده و منجر به کاهش اثربخشی شود. به همین دلیل داروهای پوکی استخوان مانند ریزدرونات و آلندرونات باید فقط با آب و معده خالی مصرف شوند.
برای کاهش عوارض گوارشی بهتر است مسکن ها با معده پر مصرف شوند اما برخی افراد برای این که مسکن سریع تر اثر کند آن را با معده خالی می خورند و برای آن که دچار مشکلات گوارشی نشوند، همزمان از داروهای معده همچون رانیتیدین استفاده می کنند. مصرف همزمان دارو باید تحت نظر پزشک معالج انجام شود اما برخی پزشکان برای آن که دارو کمترین عارضه گوارشی را داشته باشد، این نوع روش مصرف را مناسب می دانند.
توصیه می شود داروهای خاصی همراه با غذا مصرف شوند زیرا تغییرات فیزیولوژیکی بعد از خوردن غذا می تواند میزان جذب دارو توسط بدن را افزایش دهد. به عنوان مثال، کپسول های ایتراکونازول (که برای درمان برخی از عفونت های قارچی استفاده می شود ) باید همراه غذا و در بعضی موارد نوشیدنی های اسیدی مانند نوشابه مصرف شود زیرا این دارو برای جذب، نیاز به یک محیط اسیدی دارد.
مصرف برخی از دارو ها همراه غذا می تواند خطر عوارض جانبی را کاهش دهد. به عنوان مثال:دارو های دیابت مانند گلیکازید یا گلیمپیراید ( متعلق به گروه دارویی شناخته شده به نام سولفیل اوره ) باید همراه با غذا مصرف شوند تا خطر قند خون پایین را کاهش دهند.
مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن ( برای درد و التهاب ) یا متفورمین ( برای دیابت ) همراه با غذا برای کاهش حالت تهوع و ناراحتی معده نیز توصیه می شود.
رابطه بین اندازه وعده غذایی و اثر دارو به طور گسترده ای مورد مطالعه قرار نگرفته است. اگر نیاز به مصرف دارو دارید و زمان غذا نیست، گاهی اوقات میان وعده نیز کفایت می کند اما برای برخی از دارو ها، اندازه وعده غذایی مهم است.
به عنوان مثال:ارلیستات که برای کمک به کاهش وزن و جذب چربی بعد از غذا تجویز می شود، مهم است که همراه با وعده های غذایی اصلی مصرف شود تا اثر بهینه داشته باشد.
چنانچه پیش از این هم در بخش بهداشت و سلامت نمناک عنوان شد برخی داروها مانند دایمتیکون یا آسپیرین 100 میلی گرم حاوی مواد بازکننده نبوده و اگر قبل از جویدن و خرد شدن مصرف شوند، در معده باز و جذب نمی شود.
برخی قرص ها به دلیل جذب از طریق روده نباید جویده و خرد شوند، این قرص ها اغلب پوشش خاصی دارند مانند آسپیرین 80میلی گرم که دارای پوششی خاص است و فقط باید در روده باز شود، نباید جویده شود. در صورت جویدن، این دارو در معده باز شده و سبب آسیب به آن می شود.
خوردن غذاهای سرشار از فیبر، پروتئین یا چربی می تواند در جذب برخی از داروها تاثیر بگذارد. برخی غذاها، میوه ها و سبزیجات به دلیل داشتن ترکیبات متنوع ممکن است اثرات دارو را کاهش یا افزایش دهند.
ممکن است لازم باشد که به طور کلی از مصرف گریپ فروت خودداری کنید زیرا ممکن است در متابولیسم ( پردازش ) برخی دارو ها در بدن اختلال ایجاد کند و منجر به عوارض جانبی شود. گریپ فروت به علت کاهش سرعت متابولیسم برخی داروها نباید با داروهای کاهنده فشارخون، داروهای مهارکننده سیستم ایمنی و داروهای هورمونی و ضد بارداری خوراکی مصرف شوند، زیرا به افزایش اثر دارو منجر می شود و این اثر تا 72 ساعت ماندگار است.
بیمارانی که از داروی ضد انعقاد خون استفاده می کنند، باید سیر، پیاز و گیاهان برگ سبز مانند کرفس، کاهو، اسفناج، گیاه گزنه و محصولات پروبیوتیک را با احتیاط و کم مصرف کنند.
برای راهنمایی در مورد غذا یا نوشیدنی، برچسب های دارویی را به دقت بررسی کنید. در غیر این صورت توصیه می شود قرص یا کپسول ها را با آب قورت دهید.
اگر روی برچسب دارو نوشته شده باشد " همراه با بعد از غذا مصرف شود " به این معنا است که دارو باید در طول غذا یا در عرض نیم ساعت بعد از خوردن غذا مصرف شود.
برای مصرف یک دارو " با معده خالی " باید توجه کنید که در دو ساعت گذشته غذایی نخورده باشید و بعد از خوردن دارو حداقل نیم ساعت صبر کنید وسپس غذا بخورید؛ مگر آن که در برچسب دارو چیز دیگری ذکر شده باشد .
**اگر در مورد مصرف دارو به همراه غذا سوال دارید می توانید از داروساز داروخانه هم مشاوره بخواهید.
