به عقیده برخی، خوابیدن امری اتلاف وقت تلقی می‌شود. همین امر سبب شده تا محققان تحقیقات گسترده‌ای را در این زمینه انجام دهند. هدف اصلی این تحقیقات، علاوه بر یافتن فواید خوابیدن، پاسخگویی به این سوال اساسی است که آیا انسان می‌تواند بدون خوابیدن به حیات خود ادامه دهد یا خیر. بررسی‌ها و مطالعات علمی در این حوزه، اهمیت و ضرورت خوابیدن برای سلامت و بقای انسان را به‌خوبی آشکار ساخته است.
استراحت کافی و به موقع می تواند سیستم بدن را به حالت مطلوب و سالم هدایت کند. برخی افراد معتقدند که خواب زمان تلف کردن است و از دیدگاه تکاملی نیز چنین تلقی می شود. با این حال، انسان حدود یک سوم از زمان خود را صرف خواب می کند و این مسئله می تواند او را در برابر حملات احتمالی در طبیعت آسیب پذیر سازد. خواب مناسب و به اندازه کافی می تواند به بهبود سلامت جسمی و روانی فرد کمک کند و نقش مهمی در حفظ تعادل و بهینه سازی عملکرد بدن ایفا نماید. همچنین، خواب کافی می تواند به افزایش بهره وری، تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن کمک کند.
با این همه اشکال مختلف زندگی همزمان با رشد و پیشرفته تر شدن خود باز هم به خواب نیاز دارند و این احتیاج هیچگاه در آنها از بین نمی رود.
برای دانشمندان مدرن این مساله هنوز هم نامعلوم است که آیا اندام های تک سلولی هم می خوابند و آیا این موجودات ساده هم ریتم های شبانه روزی نظیر آنچه در موجودات پیشرفته تر یافت می شود را در خود دارند یا خیر.
براساس تحقیقات انجام شده، کرم های کوچک دریایی حتی تمایل بیشتری به خواب دارند و در چرخه هایی که به میزان قابل توجهی شبیه به انسان به نظر می آیند، از خود ملاتونین تولید می کنند.
طبق پژوهشی که در سال 2008 میلادی توسط دانشکده پزشکی پنسیلوانیا انجام شد، احتیاجات و عادات کرم های گرد در خوابیدن شبیه به انسان است و چنانه این موجودات نتوانند به اندازه کافی بخوابند نیازشان به خواب نیز بیشتر می شود.
برخی پژوهشگران عنوان کرده اند که نیاز به خواب با پیچیده تر شدن بیشتر مغز انسان افزایش پیدا می کند و مجبور است که خود را با میزان بیشتر و بیشتر از داده های حسیورودی مطابقت دهد.
براین اساس، انسان ها هرچه به سمت پیشرفت و توسعه پیش می روند به جای آنکه نیاز کمتری به خواب پیدا کنند نیازشان به آن بیشتر می شود.
مطالعه ای که در سال 2011 میلادی روی گونه خاصی ماهی به نام cavefish انجام گرفت،نتایج جالبی در مورد پدیده تکامل را در خود داشت. برپایه این پژوهش، ماهی هایی که در غارهای تاریک زندگی می کنند طوری تکامل یافته اند که چشم ندارند در حالی که گونه های مشابه این جانور که در معرض نور قرار داشته اند چشمان خود را حفظ نموده اند.
آن ماهی های بدون چشم که در تاریکی زندگی می کنند داده های حسی بیشتری را در مقایسه با ماهی های بدون چشم دریافت می کنند. زمانی که دانشمندان چرخه های خواب این موجودات را مورد بررسی قرار دادند دریافتند که موجودات زیر زمینی میزان خواب کمتری در مقایسه با موجودات روی زمین دارند با این همه، هر دو گروه از این موجودات سطح یکسانی از عملکرد و فعالیت را از خود به نمایش می گذارند.
البته دانشمندان همچنان به دنبال یافتن راه هایی برای هوشمند تر کردن بدن هستند تا امکانی را برای انسان هافراهم آورند که بدون تحت تاثیر قرار گرفت وضعیت جسمانی و یادگیری شان ساعات بیشتری را در وضعیت هوشیاری باشند.
برپایه مطالعه ای که در سال 2009 میلادی انجام گرفت ژنی به نام hDEC2 در بدن وجود دارد که نیاز به خواب را در بدن تنظیم می کند و افرادی که این ژن در بدنشان جهش یافته است می توانند بدون نیاز به تقریبا هیچ میزان خوابی زندگی کنند.
اگر دانشمندان یاد بگیرند که چطور آن ژن را دستکاری نمایند ممکن است راهی را بیابند که براساس آن انسان بتواند بدون نیاز به خواب یا کمترین میزان آن، زنده بماند.
دیگر پژوهشگران هم امیدوارند که با استفاده از روش های مصنوعی انسان را بیدار نگه دارند. در سال 2002 میلادی دانشمندان دانشگاه کلمبیا کشف کردند روشی به نام شبیه سازی مغناطیسی کرانیال (TMS) که سیگنال های الکتریکی را برای مغز ارسال می کند ممکن است بتواند افراد را در برابر خواب مقاوم نماید. با این همه این فرایند همچنان در مرحله تست قرار دارد.
