گزگز دست و پا حس ناخوشایندی است که اکثر افراد در مراحل مختلف زندگی خود آن را تجربه میکنند. این احساس معمولاً با احساس سوزنسوزن شدن یا خواب رفتگی همراه است و میتواند به شکلی ناگهانی یا مداوم بروز کند. عوامل متعددی میتوانند موجب بروز گزگز شوند، از جمله کمبود ویتامینهای خاص مانند ویتامین B12، که نقش حیاتی در عملکرد عصبی ایفا میکند. همچنین، دیابت یکی دیگر از علل شایع این مشکل است که میتواند منجر به آسیب عصبی شود. عفونتها نیز ممکن است به عنوان یک عامل زمینهای در ایجاد گزگز دست و پا مطرح شوند، زیرا برخی از عفونتها میتوانند بر روی سیستم عصبی تأثیر منفی بگذارند. شناخت دقیق علل این حس ناخوشایند و توجه به نشانههای آن اهمیت فراوانی دارد تا بتوان اقدامات لازم برای مدیریت یا درمان آن را انجام داد.
همه ما ممکن است در مقطعی از زندگی خود، به دلیل خوابیدن بر روی دست یا نشستن طولانی مدت بر روی پاهایمان، احساس گزگز کردن را تجربه کنیم. این حس که به آن پارستزی گفته میشود، علاوه بر گزگز کردن ممکن است با بیحسی، درد و ضعف نیز همراه باشد. احساس گزگز در دستها و پاها میتواند ناشی از عوامل متعددی باشد؛ اما به طور کلی فشار یا آسیب به اعصاب یکی از دلایل شایع آن محسوب میشود. در این بخش از سلامت نمناک با ما همراه باشید تا برخی از علل احتمالی گزگز کردن دستها و پاها را برای شما معرفی کنیم.
نوروپاتی دیابتی در اثر آسیب به اعصاب اتفاق میفتد. درحالی که نوروپاتی انواع مختلف دارد اما نوروپاتی محیطی نیز می تواند باعث گز گز دست و پا شود. نوروپاتی دیابتی زمانی اتفاق می افتد که اعصاب در اثر دیابت آسیب ببینند و همین امر باعث می شود دست و پا نیز بی تاثیر نمانند. علاوه بر آسیب اعصاب ممکن است حین قند خون بالا، اکسیژن کافی نیز به اعصاب نرسد و عملکرد آن ها مختل شود. براساس تخمین انیستیتوی ملی دیابت، نیمی از افرادی که مبتلا به دیابت هستند با نوروپاتی محیطی نیز درگیر می باشند.
گاهی دلیل کمبود ویتامین علاوه بر عدم کافی بودن آن ها در رژیم غذایی ،جذب نکردن بدن نیز می باشد. برخی از ویتامین هایی که برای سلامتی و اعصاب ما مهم هستند و در صورت کمبود، باعث گز گز دست و پا می شوند عبارتند از:
هنگامی که فشار زیادی برروی اعصاب وارد شود باعث می شود در واقع آن ها فشرده شوند. برخی مواردی که سبب این امر می شوند، عبارتند از:
فرورفتگی اعصاب ممکن است بر بسیاری از قسمت های بدن اثر بگذارد اما هنگامی که قسمت تحتانی ستون فقرات را درگیر کند، سبب گز گز ساق پا تا انگشتان خواهد شد.
4. تونل کارپال :
تونل کارپال نوعی بیماری است و هنگامی که عصب میانی فشرده شود در حرکات مچ دست تداخل ایجاد خواهد شد. این بیماری بسیار شایع است و مبتلایان به آن در چهارانگشت اول دست خود بی حسی و احساس کج شدن را تجربه می کنند.
5. نارسایی کلیوی :
بر اثر دیابت یا فشار خون بالا ممکن است نارسایی کلیوی نیز رخ دهد. دراین شرایط کلیه ها به درستی کار نمی کنند در نتیجه مایعات و مواد زائد در بدن تجمع یافته و آسیب عصبی رخ می دهد. گز گز دست و پا اغلب در اثر این بیماری ایجاد خواهد شد.
6. بارداری :
تورمی که در طول بارداری ایجاد می شود ممکن است به برخی اعصاب فشار وارد کند به همین دلیل دراین دوران گز گز دست و پا رایج است که البته امری موقت بوده و پس از بارداری ازبین خواهد رفت.
استفاده از برخی داروها باعث آسیب عصبی و درنتیجه گز گز دست و پا می شود. در واقع، این امر می تواند یک عارضه جانبی برای استفاده از داروهای شیمی درمانی و ایدز باشد. برخی از داروهای دیگری که سبب گز گز دست و پا می شوند، عبارتند از:
بطور معمول سیستم ایمنی وظیفه حفاظت از بدن در برابر عوامل خارجی را برعهده دارد. بیماری خود ایمنی زمانی رخ می دهد که بدن اشتباها به سلول های خودی حمله کند. انواع بیماری های خود ایمنی که سبب گز گز دست و پا می شوند عبارتند از:
آرتریت روماتوئید:
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که باعث تورم و درد مفاصل شده و اغلب در مچ دست ها ظاهر می شود اما گاهی می تواند بر ساق پا یا انگشتان نیز تاثیر بگذارد. التهاب ناشی از این بیماری برروی مفاصل سبب گز گز دست و پا خواهد شد.
مالتیپل اسکلروزیس:
مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به محافظ اعصاب (میلین) حمله می کند. بی حسی، احساس گز گز دست و پا و حتی صورت از علائم شایع این بیماری است.
لوپوس :
لوپوس می تواند بر هر قسمتی از بدن از جمله سیستم عصبی تاثیر بگذارد. دراثر تورم و فشرده سازی اعصاب ناشی از لوپوس گز گز دست و پا تجربه خواهد شد.
بیماری سلیاک :
این بیماری بر روده کوچک تاثیر می گذارد. مبتلایان به این بیماری هنگام مصرف گلوتن یک واکنش خود ایمنی را بروز می دهند و می توانند علائم نوروپاتی از جمله گز گز دست و پا را تجربه کنند.
بیماری هایی که موجب گزگز دست و پا می شوند
هنگامی که بیماری ارگانیسم ها به بدن حمله کند باعث عفونت می شود. عفونت ها ممکن است ویروسی، باکتریایی و یا قارچی باشند. برخی از بیماری های عفونی که سبب گزگز دست و پا می شوند عبارتند از:
بیماری لایم :
این بیماری یک عفونت باکتریایی می باشد که از طریق نیش آلوده حشرات منتقل می شود و در صورت عدم درمان می تواند بر سیستم ایمنی اثر گذاشته و سبب گز گز دست و پا شود.
زونا :
زونا نوعی آبله مرغان شدید و دردناک است که با فعال شدن ویروس واریسلازوستر ایجاد می شود.
بطور معمول زونا فقط قسمت کوچکی از بدن را تحت تاثیر خود قرار می دهد که شامل دست، بازو، انگشتان و مچ دست و پا می شود و دراین قسمت ها بی حسی و گز گز تجربه خواهد شد.
این دو نوع هپاتیت دراثر ویروس ها ایجاد می شوند که سبب التهاب کبد شده و درصورت عدم درمان سیروز و یا سرطان کبد را به همراه خواهند داشت. عفونت هپاتیت Cممکن است سبب نوروپاتی محیطی شود. در برخی موارد عفونت هپاتیتB وC می تواند وضعیتی به نام کریوگلوبولینمی را به همراه داشته باشد. این وضعیت هنگامی رخ می دهد که پروتئین های خاصی درخون تجمع کرده و باعث التهاب شوند که این التهاب سبب بی حسی و گز گز دست و پا خواهد شد.
اچ آی وی ویروسی است که به سلول های سیستم ایمنی بدن حمله می کند و خطر ابتلا به عفونت و یا سرطان را افزایش می دهد. در صورتی که درمان انجام نشود این عفونت می تواند به آخرین مرحله از عفونت اچ آی وی یعنی ایدز منجر شود که در این شرایط سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب خواهد دید. اچ آی وی می تواند بر سیستم عصبی نیز تاثیر بگذارد که گز گز دست و پا و بی حسی از علائم آن خواهد بود.
12. جذام :
جذام یک عفونت باکتریایی است که می تواند بر پوست، اعصاب و مجاری تنفسی اثر بگذارد. هنگامی که سیستم عصبی تحت تاثیر قرار بگیرد بی حسی و گز گز دست و پا مشاهده خواهد شد.
13. کم کاری تیروئید :
کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که هورمون تیروئید به قدر کافی تولید نشود. اگر چه اغلب این مورد نادر بنظر می رسد که کم کاری تیروئید درمان نشود اما در صورتی که درمان نشود ممکن است به اعصاب آسیب رسانده و سبب بی حسی و گز گز دست و پا شود.
سموم و مواد شیمیایی برای اعصاب مضر هستند و قرارگیری در معرض آن ها می تواند سبب گز گز دست و پا شود.
برخی از نمونه های سموم عبارتند از:
15. فیبرومیالژیا :
فیبرومیالژیا شامل گروهی از علائم از جمله:درد گسترده ماهیچه ها، خستگی و تغییرات خلق و خو می شود. برخی مبتلایان به این بیماری ممکن است سردرد، مشکلات دستگاه گوارشی، بی حسی و گز گز دست و پا نیز تجربه کنند . علت این بیماری هنوز مشخص نیست.
16. کیست گانگولین :
کیست گانگولینی توده ای از مایعات است که به خصوص در مچ دست ظاهر می شود و ممکن است به اعصاب فشار وارد کند و باعث گز گز دست یا انگشتان شود اگرچه خود کیست دردی ندارد . علت این کیست ها همچنان ناشناخته است.
17. اسپوندیلوز گردنه رحم :
این بیماری هنگامی رخ می دهد که به دلیل تغییرات سنی قسمتی از ستون فقرات گردنی به فتق ،دژنراسیون و یا آرتروز منجر شود. بعضی اوقات این تغییرات به نخاع فشار وارد می کند و باعث وخیم تر شدن اوضاع نیز می شود که در این شرایط گز گز دست و پا مشاهده خواهد شد.
18. پدیده رینود :
پدیده رینود در جریان خون در بازو ها و ساق پا تاثیر می گذارد. واکنش شدید به سرماخوردگی یا استرس سبب می شود تا رگ های خونی دراین قسمت ها کوچک شده و درنتیجه جریان خون نیز کاهش میابد. این امر سبب بی حسی و گز گز در انگشتان دست و پا می شود.
19. واسکولیت :
واسکولیت زمانی رخ می دهد که رگ های خونی ملتهب شوند در نتیجه خون رسانی به قسمت های آسیب دیده مختل خواهد شد که در برخی از انواع واسکولیت بی حسی، ضعف و گز گز تجربه خواهد شد.
20. سندروم گیلین :
سندروم گیلین نوعی اختلال سیستم عصبی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بخشی از سیستم عصبی حمله می کند. این سندروم گاهی پس از اتمام یک بیماری شروع می شود. گز گز بی علت و احتمالا درد دست و پا از علائم اولیه این سندروم می باشد.
چنانچه به علت گز گز دست و پا به پزشک مراجعه کردید ، او برای تشخیص دقیق ممکن است یکی از موارد زیر را انجام دهد :
در واقع چنانچه در بخش سلامت نمناک گفته ایم درمان و تجویز دارو برای گز گز دست و پا پس از تشخیص پزشک مشخص می شود اما برخی از گزینه های درمانی ممکن است شامل یک یا چند تا از موارد زیر باشد :
