بیماری شوگرن نوعی اختلال خودایمنی است که به تدریج موجب بروز علائمی همچون خشکی چشم و دهان در فرد مبتلا می گردد. این بیماری به طور معمول در میان زنان میانسال شیوع بیشتری نسبت به مردان دارد. علت اصلی بروز این اختلال نیز ناشی از واکنش نامتعادل سیستم ایمنی بدن به بافت های خود فرد می باشد که در نهایت منجر به آسیب رساندن به غدد و مخاط های موجود در چشم و دهان می گردد.
سندرم شوگرن (Sjogren's syndrome) یک اختلال خودایمنی است که با خشکی چشم و دهان به عنوان دو علامت اصلی مشخص می شود. این بیماری اغلب همراه با سایر اختلالات سیستم ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس است. در سندرم شوگرن، غشای مخاطی و غدد ترشح کننده رطوبت در چشم و دهان تحت تأثیر قرار می گیرند، که منجر به کاهش تولید اشک و بزاق می شود.
اگرچه ابتلا به سندرم شوگرن در هر سنی ممکن است اما بیشتر افرادی که این بیماری در آنها تشخیص داده می شود بالای 40 سال هستند، همچنین این بیماری در زنان بسیار شایعتر است.
ممکن است سوزش و خارش چشم ها را تجربه کنید یا حس کنید که چشم هایتان پر از سنگ ریزه و شن است.
خشکی دهان و احساس وجود چیزی مثل پنبه داخل دهان که بلع و صحبت را برایشان دشوار می سازد.
سندرم شوگرن در یکی از سه شکل وجود دارد:
سندرم شوگرن نوعی بیماری خود ایمنی است که موجب می شود سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول ها و بافت های خود بدن حمله کند.دانشمندان علت دقیق ابتلا برخی افراد به سندرم شوگرن را نمی دانند. برخی از ژن ها، افراد را در معرض خطر بیشتر این اختلال قرار می دهند اما به نظر می رسد که یک مکانیسم محرک مانند عفونت در اثر ویروس خاص یا باکتری است.
در سندرم شوگرن، سیستم ایمنی بدن شما ابتدا غدد تولید کننده اشک و بزاق را هدف قرار می دهد اما می تواند به سایر قسمت های بدن نیز از قبیل مفاصل، تیروئید، کلیه ها، کبد، ریه ها، پوست و اعصاب آسیب بزند.
شایعترین عوارض سندرم شوگرن خشکی چشم و دهان است اما تنها عوارض آن نیست بلکه عوارض دیگری هم در پی بروز این سندرم در فرد مبتلا ایجاد می شود که شامل :
از آنجا که بزاق دهان از دندان در برابر باکتری هایی که موجب کرم خوردگی می شود محافظت می کند، خشکی دهان باعث کرم خوردگی بیشتری می شود.
در افراد مبتلا به سندرم شوگرن، آفت دهان که نوعی عفونت مخمر است بسیار رایج است.
خشکی چشم می تواند منجر به حساسیت به نور ، تاری دید و آسیب قرنیه شود.
التهاب می تواند باعث ذات الریه، برونشیت یا سایر مشکلات ریوی و برخی مشکلات در عملکرد کلیه، هپاتیت یا سیروز کبد شود.
درصد کمی از افراد مبتلا به سندرم شوگرن به سرطان غدد لنفاوی (لنفوم) مبتلا می شوند.
ممکن است دچار بی حسی، سوزن سوزن شدن و سوزش در دست ها و پاها شوید (نوروپاتی محیطی).
تشخیص سندرم شوگرن دشوار است زیرا علائم و نشانه های آن در افراد متفاوت است و می تواند شبیه علائم بیماری های دیگر باشد. برخی از داروها، عوارضی مشابه علائم و نشانه های سندرم شوگرن را دارند اما انجام برخی آزمایشات می تواند به تشخیص سندرم شوگرن کمک کند.
پزشک آزمایش خون را برای بررسی موارد زیر تجویز می کند:
پزشک می تواند خشکی چشم را با آزمایش اشک شیرمر اندازه گیری کند. در این آزمایش یک قطعه کوچک از کاغذ فیلتر زیر پلک پایین شما قرار می گیرد تا میزان تولید اشک را اندازه گیری کند.
پزشک متخصص در درمان اختلالات چشم، سطح چشم را با یک دستگاه بزرگنمایی به نام لامپ اسلیت بررسی می کند. پزشک ممکن است قطره هایی در چشم بیمار بریزد که تشخیص آسیب به قرنیه را آسان تر می کند.
برخی آزمایشات تصویربرداری می توانند عملکرد غدد بزاقی را بررسی کنند. این آزمایشات شامل موارد زیر می باشد:
با استفاده از اشعه ایکس خاص می توان رنگ تزریق شده به غدد بزاقی جلوی گوش را تشخیص داد. این روش میزان بزاق دهان را نشان می دهد.
پزشک به منظور وجود سلول های التهابی که نشان دهنده سندرم شوگرن است، بیوپسی لب انجام می دهد. برای این آزمایش ، یک تکه از بافت غدد بزاقی لب برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می شود.
در بیماردچار کراتوکنژنکتیویت سیکا این عفونت ها وجود دارد:
هپاتیت ب، هپاتیت سی ،عفونت با ویروس لوسمی سلول Tانسانی ،سیفلیس ، عفونت با مایکوباکتریومها.
بیماریهای انفیلتراتیو مانند سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز و هموکروماتوز با درگیر نمودن غدد اشکی و بزاقی تظاهراتی شبیه به سندروم شوگرن ایجاد می کنند.
بسیاری از داروها مانند داروهای ضد افسردگی، دکونژستانها و داروهای کاهنده فشار خون، خواص آنتی کولینرژیک داشته و سبب خشکی چشم و دهان که ازعلایم سندروم شوگرن است، می شوند.
درمان سندرم شوگرن به قسمت های آسیب دیده بدن بستگی دارد. بسیاری از افراد خشکی چشم و خشکی دهان سندرم شوگرن را با استفاده از قطره چشمی بدون نسخه و نوشیدن آب بیشتر کنترل می کنند. اما برخی از افراد به داروهای تجویزی یا حتی جراحی نیاز دارند.
پزشک با توجه به علائم زیر دارو تجویز می کند:
پزشک در صورت ابتلا به خشکی چشم خفیف تا شدید قطره های چشمی مانند سیکلوسپورین یا لیفتایتگر را تجویز می کند. برای پیشگیری از خشکی چشم از اشک مصنوعی استفاده شود.
داروهایی مانند پیلوکارپین (سالاژن) و سولیمین می تواند باعث افزایش تولید بزاق و گاهی اشک شود. عوارض جانبی آن می تواند شامل تعریق، دل درد، گرگرفتگی و افزایش ادرار باشد. سواب یا اسپری متیل سلولز برای خشکی دهان مفید است.
در صورت بروز علائم آرتروز ، ممکن است از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی یا سایر داروهای آرتروز بهره مند شوید.
این عفونت ها باید با داروهای ضد قارچ درمان شود.
عمل جراحی چشم روش جزئی برای بستن مجاری اشکی (انسداد پانکتال) است که به رفع خشکی چشم کمک کند. در این روش کلاژن یا سیلیکون برای حفظ اشک در مجاری قرار داده می شود.
اشک های مصنوعی به صورت قطره چشمی و روان کننده های چشم به صورت قطره، ژل یا پماد به رفع خشکی چشم کمک می کند. لازم نیست که به اندازه اشک مصنوعی از روان کننده های چشم استفاده کنید؛ به دلیل غلظت بیشتر، روان کننده های چشم می توانند بینایی را تار کنند و روی مژه ها جمع شوند، بنابراین شاید استفاده چندانی نداشته باشند.
پزشک ممکن است اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده را توصیه کند که می تواند چشم افراد مبتلا به سندرم خشکی چشم را تحریک کند.
افزایش رطوبت هوا در داخل منزل و کاهش قرار گرفتن در معرض هوا می تواند از خشک شدن ناخوشایند چشم و دهان جلوگیری کند به عنوان مثال:از نشستن مقابل پنکه یا دریچه کولر خودداری کنید و هنگام خروج از منزل از عینک استفاده نمائید. توصیه های زیر را به کار ببرید تا دچار خشکی چشم نشوید:
از استعمال سیگار خودداری کنید:سیگار کشیدن باعث تحریک و خشکی دهان می شود.
در طول روز مایعات زیاد به خصوص آب بنوشید. از نوشیدن قهوه و نوشابه خودداری کنید زیرا باعث بدتر شدن علائم خشکی دهان می شود، همچنین اسید موجود در نوشابه می تواند به مینای دندان آسیب برساند.
آدامس بدون قند یا آب نبات هایی با طعم مرکبات می توانند جریان بزاق را تقویت کنند. از آنجا که سندرم شوگرن خطر کرم خوردگی دندان را افزایش می دهد ، مصرف شیرینی جات را مخصوصاً در وعده های غذایی محدود کنید.
محصولات جایگزین بزاق اغلب بهتر از آب ساده عمل می کنند زیرا حاوی ماده روان کننده ای هستند که به رطوبت دهان کمک می کند. این محصولات بصورت اسپری یا قرص به فروش می رسد.
برای جلوگیری از بروز پوسیدگی دندان و از دست دادن آن نکات زیر را رعایت کنید:
اگر پوست خشکی دارید هنگام استحمام و دوش گرفتن از مصرف آب گرم خودداری کنید. پوست خود را با حوله مالش ندهید و هنگامی که پوست هنوز مرطوب است لوسیون بزنید. هنگام شست و شوی ظروف یا نظافت منزل از دستکش استفاده کنید.
خشکی دهان در طبع های مختلفی دیده می شود، افرادی که خشک مزاج هستند و مخاط دهان و بینی شان خشک است و در چشم ها احساس خارش و سوزش می کنند و ممکن است یبوست مزاج داشته باشند. این افراد باید موارد زیر را رعایت کنند:
