نکات بسیار مهم و حائز اهمیت زیادی در ارتباط با مراحل قبل و پس از جراحی تعویض مفصل زانو، که به اصطلاح پزشکی "آرتروپلاستی" نامیده میشود، وجود دارد که افراد باید از آنها کاملاً آگاه و مطلع باشند. این اطلاعات مفید و ضروری میتواند به بیماران در پیش‌بینی، آماده‌سازی و بهبود پس از این روند جراحی کمک کند و نتایج مطلوب‌تری را به همراه داشته باشد. آگاهی از این نکات حیاتی برای بیماران بسیار مهم و ضروری است.
مفصل زانو یکی از پیچیده ترین مفاصل بدن است. آسیب به زانو و تخریب این مفصل به دلایل گوناگونی اتفاق می افتد و سبب ایجاد دردهای شدیدی در آن می شود. این آسیب ها و دردها می توانند فرد را از انجام فعالیت های ساده نظیر بالا رفتن از پله و یا راه رفتن باز دارند و حتی ممکن است فرد هنگام نشستن و خوابیدن نیز درد داشته باشد. زمانی که درمان های پزشکی دیگر به طور موثر درد و ناتوانی مفاصل را تسکین ندهند، ممکن است نیاز به آرتروپلاستی یا جراحی تعویض مفصل زانو باشد. در این مقاله، روند جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی به طور مفصل شرح داده می شود.
مفصل زانو از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان (قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک) تشکیل شده است و یکی از بزرگترین مفصل های بدن است.
غضروف سطح قسمت هایی را که این سه استخوان با هم در تماس هستند، پوشانده است و موجب لغزندگی و راحتی حرکت این سه استخوان روی یکدیگر می شود.
داخل مفصل زانو مایعی به نام مایع مفصلی یا مایع سینوویال وجود دارد که روی غضروف ها را لیز می کند و حرکت مفصل را راحت تر می کند.
بین استخوان قلم پا و استخوان ران مینیسک زانو که استخوانی C شکل است و مانند یک بالشتک درمفصل زانو از ضربه های وارد شده که به این قسمت محافظت میکند، قرار دارد.
لیگامنت های بزرگ سبب محکم نگه داشتن این قسمت زانو که بین ران و قلم پا میباشد، می شود و ماهیچه های ران و لگنی باعث استقامت زانو می شود.
نوارهای باریکی به نام سینوال بقیه قسمت های زانو را پوشانده و با تولید مواد لغزنده غضروف ها را نرم و انعطاف پذیر کرده و باعث می شوند میزان شکستگی زانو اندک شود.
بیماری آرتروز دلیل عمده تعویض مفصل زانو میباشد. برخی از انواع آرتروز که سبب تعویض مفصل زانو می شوند، عبارتند از:
در این نوع آرتروز غضروف های که استخوان ها را نگه داشته از بین میروند و باعث میشوند که استخوان ها به هم ساییده شوند و ایجاد درد میکند. در صورت آسیب دیدن مفصل زانو بوسیله بیماری آرتروز و یا توسط ضربه، فعالیت های بسیار ساده مانند پیاده روی و بالا رفتن پله برای شما بسیار مشکل خواهد بود.
آرتروز مفصل زانو شایعترین بیماری تخریبی میان مفاصل بدن می باشد که در آن مفاصل خشک و دردناک می شوند و به این دلیل بیمار ممکن است از مفصلش استفاده نکند بنابراین عضلات حول مفصل ضعیف شده و حرکت مفصل برای بیمار سخت باشد.
لایه سینوویال در آرتریت روماتویید رشد کرده و ملتهب میشود و مایع زیادی ترشح میکند. التهاب لایه سینوویال به تدریج موجب از بین رفتن و صدمه دیدن غضروف مفصلی زانو و باعث درد و محدودیت حرکتی مفصل زانو می شود.
نوارسینوال اطراف مفاصل در این نوع بیماری ضخیم و متورم میشود و این تورم به غضروفها آسیب رسانده و در نهایت موجب از دست دادن آنها و درد و سفت شدن آنها میشود.
شکستگی استخوان های اطراف زانو و کشیدگی لیگامنت ها به تدریج سبب آسیب به غضروف های زانو و ایجاد درد در زانو و کاهش عملکرد آن می شود.
حقیقت این است که هیچ تفاوتی بین آرتروپلاستی و درمان جایگزینی مفصل وجود ندارد. این روش یکی از پیشرفته ترین و موفق ترین جراحی هایی است که در علم پزشکی انجام می شود. با این حال، اصطلاح تعویض مفصل می تواند ترسناک به نظر برسد به همین دلیل پزشکان بیشتر از واژه آرتروپلاستی استفاده می کنند. تعویض مفصل به همان اندازه که به نظر می رسد تهاجمی نیست. در بیشتر موارد، جراح فقط در برداشتن و تعویض قسمت کوچکی از مفصل نیاز به جراحی دارد که به آن تعویض جزئی مفصل می گویند. با این حال، این تنها پس از اتمام روش های غیرتهاجمی مانند فیزیوتراپی و مدیریت درد است.
امروزه بیشتر روش های آرتروپلاستی حداقل تهاجمی هستند به این معنا که فقط چند برش کوچک برای برداشتن و جایگزینی مواد مفصل آسیب دیده مورد نیاز است. از مزایای جراحی مفصل مدرن، آسیب کمتر در بافت ناشی از جراحی و زمان بهبودی سریع تر است.
درحالی که تعویض جزئی مفصل یا آرتروپلاستی رایج ترین نوع درمان جایگزینی است اما اشکال دیگری نیز وجود دارد که ممکن است پزشک بسته به شدت آسیب مفاصل به شما توصیه کند. رایج ترین فرم های آرتروپلاستی در لگن و زانو انجام می شود.
آرتروپلاستی مدرن تا حد زیادی به پروتز جایگزین متکی است. به عنوان مثال در طی جراحی تعویض مفصل ران، استابولوم یا سوکت مفصل ران و سراستخوان ران برداشته می شود و با آتل های فلزی جایگزین می شود. اتصالات جایگزین معمولا از مخلوط سرامیکی با آلومینا، زیرکونیا و تیتانیوم ساخته می شوند. این مخلوط وزن و سفتی استخوان را بدون خطر واکنش آلرژیک حفظ می کند که می تواند باعث شود بدن عضو جایگزین را رد کند.
زانو از سه قسمت مختلف کشکک، میانی و خلفی تشکیل شده است. در روش تعویض جزئی زانو، پزشک فقط قطعات آسیب دیده را برداشته و جایگزین می کند. به هرحال در بیشتر موارد بهتر است که هر سه قسمت را تعویض کرده تا نیاز به جراحی های بعدی زانو کاهش یابد.
ممکن است برخی از درمان ها و اقدامات پزشکی برای آرتروز زانو قبل از جراحی مفصل استفاده شود، که عبارتند از :
افرادی که آرتروپلاستی انجام می دهند به طور کلی توانایی انجام فعالیت ها و کیفیت زندگی بهبود قابل ملاحظه ای دارند. بیشتر جراحی های مفصل شامل مفصل ران و زانو می شود و جراحی مچ پا، آرنج، شانه و انگشتان کمتر انجام می شود.
اگر این علائم را دارید، عمل جراحی تعویض مفصل زانو لازم است:
مهمترین گزینه در تصمیم گیری برای عمل جراحی تعویض مفصل، سن و یا جنسیت بیمار نیست عامل تعیین کننده در این عمل شدت درد و ناتوانی بیمار است که زندگی را برای وی مشکل کرده است. وقتی درمان های بدون جراحی موثر واقع نشده اند و بیمار علائم زیر را داشته باشد به احتمال زیاد باید عمل جراحی تعویض مفصل زانو انجام گیرد:
آرتروپلاستی نیز مانند هر روش جراحی دیگری ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد که برخی از آن ها عبارتند از:
بسته به شرایط پزشکی خاص شما ممکن است خطرات دیگری نیز داشته باشید. بنابراین قبل از انجام این کار حتما با پزشک خود مشورت کنید.
در عمل جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو که با هدف از بین بردن درد زانو و بازیابی دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح کردن تغییر شکل های ایجاد شده در زانو انجام می شود، سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین میکنند.
این عمل جراحی تقریبا بین 1 تا 2 ساعت طول میکشد و جراح ارتوپد غضروف ها و استخوان های آسیب دیده شما را برمیدارد و ایمپلنت های پلاستیکی و فلزی را جایگزین آن میکند تا توازن و عملکرد را به زانو های شما برگرداند.
این جراحی یک جراحی بسیار موثر و قابل اطمینان برای کاهش درد زانو میباشد و برای اینکه زانو ازحالت دفرمه یا بدشکلی در بیاید بسیار مناسب است و شما بعد از انجام این عمل قادر خواهید بود که به طور طبیعی به کارهای روزانه سبک خود مشغول شوید اما نمیتوانید مانند قبل یعنی قبل از مبتلا شدن به آرتروز فعالیت های روزانه خود را انجام دهید. با انجام فعالیت های صحیح و سبک این مفصل جایگزین سالهای زیادی دوام می آورد و مفصل مصنوعی زانو بیش از 20 سال عمر میکند.
آرتروپلاستی معمولا نیاز به بستری در بیمارستان دارد که بسته به شرایط شما و اقدامات پزشکتان ممکن است روش ها متفاوت باشد. چنانچه در نمناک اشاره شده است آرتروپلاستی ممکن است در بیهوشی کامل یا بی حسی موضعی انجام شود. متخصص بیهوشی شما پیش از این با شما صحبت خواهد کرد. به طور کلی آرتروپلاستی این روند را دنبال می کند:
تیم بیهوشی با ورود شما تشخیص خواهد داد که کدام نوع از بیهوشی مناسبترین نوع بیهوشی برای شما میباشد. بر طبق نظر متخصص بیهوشی یا شما به صورت کامل بیهوشده (که شما به خواب میروید) یا بیهوشی ستون مهره ها، اپیدورال یا بیهوشی سیستم اعصاب، انجام می گیرد که در این نوع بیهوشی شما بیدار هستید و از قسمت کمر به پایین شما بی حس است.
بعد از عمل جراحی شما را به اتاق ریکاوری یا احیا منتقل میکنند و شما برای احیا کامل از حالت بیهوشی در آنجا میمانید. بعد از اینکه شما به طور کامل به هوش آمدید به یکی از اتاق های بیمارستان منتقل میشوید.
در پاسخ به سوالات برخی از شما کاربران از بخش بهداشت و سلامت نمناک در مورد عوارض جراحی تعویض مفصل زانو لازم است بگوییم :
1. عوارض خاص عمل جراحی مانند از دست دادن خون، عفونت، خونریزی زودرس و نقص در جریان ترمیم زخم، شکستگی های حین عمل، مشکلات بیهوشی و همینطور مشکلات قلبی عروقی، تنفسی، کلیوی، الکترولیت و دیگر مشکلات پزشکی.
2. عوارض عمومی بعد از عمل (شامل عوارض ناشی از بیهوشی)
3. عوارض پزشکی دیگر ( عوارض بعد از عمل)
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) خطر عمده ای است بخصوص اگر به آمبولی ریه منجر شود. برای پیشگیری از این مشکل اقداماتی مانند موبیلیزاسیون زود هنگام، استفاده از جوراب های مخصوص بیماری ترومبوآمبولی، پمپ پا و درمان ضد انعقادی ضروری است. بهترین دارو برای پیشگیری از DVT هپارین با وزن مولکولی کم (LMWH) و وارفارین است.
میزان عوارض در بیماران دارای شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 30 و بیماران دچار اختلال تنفسی و بیماران بالای 70 سال بیشتر از دیگران است.
بیشتر بیماران می توانند بعد از عمل زانوی تعویض شده خود را تقریبا به طور کامل صاف و برای بالا رفتن از پله ها و سوار شدن و پیاده شدن از اتومبیل به اندازه کافی خم کنند. در پوست اطراف محلی که برای جراحی برش زده شده نوعی بی حسی احساس می شود.
نوعی سفتی در زانو با انجام فعالیت های که به خم شدن بیش از حد نیاز دارند احساس می شود و بیشتر افراد در هنگام خم شدن یا راه رفتن نوعی صدای کلیک را از مواد فلزی و پلاستیکی بکار رفته در زانو احساس می کنند یا می شنوند که این صدا طبیعی است.
زانوی جدید باعث فعال شدن فلزیاب های امنیتی فرودگاه ها و برخی ساختمان ها شود پس در صورت فعال شدن زنگ خطر در مورد تعویض مفصل زانوی خود به مامور امنیتی بگویید.
پس از جراحی به اتاق ریکاوری منتقل می شوید و هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس تان ثابت بود و هوشیاری تان بالا بود، شما را به اتاق بیمارستان منتقل می کنند. عمل آرتروپلاستی معمولا به چند روز بستری در بیمارستان نیاز دارد.
شروع تحرک مفصل جدید پس از جراحی مهم است. یک متخصص طب فیزیکی به زودی پس از جراحی شما را ویزیت کرده و یک برنامه توانبخشی ورزشی به شما ارائه می دهد. درد تان با دارو کنترل می شود تا بتوانید در برنامه های ورزشی شرکت کنید و همچنین به شما یک برنامه تمرینی داده می شود تا هم در بیمارستان و هم بعد از ترخیص آن را دنبال کنید. ترتیب و ادامه فیزیوتراپی تا زمانی که دوباره قدرت عضلانی و دامنه حرکتی خوب را بدست آورید، بسیار مهم است.
پس از ترخیص نیز لازم است ناحیه جراحی را تمیز و خشک نگه دارید. پزشکتان به شما دستورالعمل های خاصی را خواهد داد و همچنین به شما خواهد گفت تا در روز و زمان مشخصی برای کشیدن بخیه ها مجددا به مطب مراجعه کنید. طبق توصیه های ارائه دهنده خدمات بهداشتی، برای تسکین درد از دارو های مسکن استفاده کنید. آسپرین یا دارو های مسکن دیگر ممکن است احتمال خونریزی را افزایش دهد بنابراین حتما فقط از دارو های توصیه شده استفاده کنید.
شما ممکن است رژیم عادی خود را از سر بگیرید مگر این که پزشک تان توصیه دیگری کند.
تا زمانی که پزشک توصیه می کند باید از رانندگی کردن دوری کنید. همچنین ممکن است محدودیت های فعالیتی نیز داشته باشید.
1- زمانی که مرخص می شوید، باید محل جراحی را کاملا تمیز و خشک نگه دارید و دستورالعمل های مربوط به حمام کردن را نیز کامل و دقیق انجام دهید.
2- از مسکن های پیشنهادی پزشک استفاده کنید. آسپیرین و یا بعضی دیگر از مسکن ها ممکن است که خطر خونریزی را افزایش دهند.
چه زمانی می توان به انجام کارهای خانه پرداخت؟ باید از انجام کارهای سنگینی مثل جارو کشیدن و جابجا کردن لوازم دوری کنید.
برای مدت زمان طولانی سر پا نایستید و از کش دادن و خم کردن پاها تا 6 هفته اول بعد از جراحی خودداری کنید
چه زمانی می توان رابطه زناشویی انجام داد؟ جراح در این شرایط برای رابطه زناشویی، پوزیشن های امنی را به شما آموزش می دهد. اگر مراقب باشید، بعد از 6 الی 8 هفته می توانید یک رابطه زناشویی بدون خشونت داشته باشید.
آیا دوباره باید به بیمارستان مراجعه کرد؟ معمولا بعد از 6 الی 12 هفته باید زانوی خود را به پزشک نشان دهید تا نتایج درمان بررسی شود.
*نکته :اگر هر گونه تغییر یا مورد غیر طبیعی را در زانوی خود مشاهده کردید، سریعا با پزشک تماس گرفته و یا حضوری به او مراجعه کنید که این تغییرات می تواند شامل زخم های شدید در قسمت جراحی شده باشد.
هنگامی که در بیمارستان یا در منزل هستید، باید به رژیم غذایی خود دقت کنید.
پزشک در این شرایط برای شما آهن، ویتامین و مکمل ها را تجویز می کند. همچنین ممکن است که به شما توصیه کند تا از مکمل هایی مثل ویتامین K دوری کنید و داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین را کنار بگذارید. غذاهای حاوی ویتامین K ، کلم بروکلی، گل کلم، چغندر، جگر، لوبیا سبز، سویا، اسفناج، کاهو و . . . را شامل می شود. همچنان باید به نوشیدن مایعات و آب ادامه دهید و باید مراقب وزن خود باشید و به مفصل خود فشار وارد نکنید.
