دیورتیکولیت و دیورتیکولوز، دو اختلال شایع در دستگاه گوارش هستند که به طور مستقیم بر روی عملکرد روده بزرگ تأثیر گذاشته و منجر به بروز علائم دردناکی می‌شوند. این اختلالات با بروز درد شدید در ناحیه شکم، تب و مشکلات در دفع مدفوع همراه هستند. در واقع، این بیماری‌ها با ایجاد تغییرات ساختاری و عملکردی در روده بزرگ، سلامت و رفاه کلی بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
دیورتیکولوز و دیورتیکولیت بیماری هایی هستند که در روده بزرگ رخ می دهند و هر دو تحت عنوان بیماری دیورتیکولی شناخته می شوند که دارای ویژگی مشترک دیورتیکول هستند. دیورتیکول کیسه ها یا برآمدگی هایی هستند که در دیواره روده بزرگ ایجاد می شوند. این بیماری ها می توانند باعث ایجاد مشکلات گوارشی و عوارض جدی در افراد مبتلا شوند. بررسی علل، علائم و درمان این بیماری ها اهمیت زیادی دارد تا بتوان از پیشرفت آن ها جلوگیری کرد و سلامت روده بزرگ را حفظ نمود.
دیورتیکول در ناحیه ای ایجاد می شود که ضعیف ترین باشد بنابراین مسبب آن افزایش فشار در داخل روده بزرگ است که باعث ایجاد برآمدگی ها در مناطق ضعیف شده روده بزرگ می شود.
دیورتیکول ها اندازه های متفاوتی دارند که می توانند به اندازه نخود یا حتی بزرگ تر از آن باشند. اگر چه می توانند در هر قسمت از پوشش داخلی روده بزرگ تشکیل شوند اما بیشتر در سمت چپ و پایین روده دیده می شوند در واقع در بخش Sشکل روده بزرگ به نام روده بزرگ سیگموئید وجود دارد.
دیورتیکولوز برآمدگی ها یا کیسه های کوچک ( دیورتیکول ) در روده بزرگ می باشند که معمولا علائمی ایجاد نمی کنند و یا نیاز به درمان ندارند با این حال دیورتیکولوز می تواند منجر به دیورتیکولیت شود.
دیورتیکولیت نیز التهاب ( تورم ) و عفونت در یک یا چند دیورتیکول است که ممکن است احساس درد، حالت تهوع و تب را به همراه داشته باشد. این یک وضعیت بسیار جدی و خطرناک تر است.
دیورتیکولوز در جمعیت های غربی بسیار شایع است و در 10 درصد افراد بالای 40 سال و در 50 درصد افراد بالای 60 سال رخ می دهد. رشد ابتلا به دیورتیکول با افزایش سن بالا می رود و تقریبا همه افراد بالای 80 سال را درگیر خواهد کرد.
دانشمندان هنوز از علت ایجاد دیورتیکولوز و دیورتیکولیت مطلع نیستند اما تصور می کنند که علت دیورتیکولوز نخوردن فیبر کافی باشد که باعث تجمع مواد زائد ( یبوست ) در روده بزرگ می شود. یبوست فشار زیادی را به دیواره های روده بزرگ وارد می کند. این افزایش فشار باعث می شود برآمدگی و کیسه های کوچک ( دیورتیکول ) در مناطق ضعیف روده بزرگ تشکیل شود، همچنین اظهار می کنند علت ایجاد دیورتیکولیت عفونت های ناشی از باکتری های موجود در مدفوع است که درون دیورتیکول رانده می شوند. نظریه دیگر این است که دیواره های دیورتیکول به دلیل فشار زیاد بر دیواره های روده بزرگ از بین می روند.
معمولا دیورتیکولوز دردسری ایجاد نمی کند اما با این حال برخی افراد علائم گفته شده در ادامه ی این بخش از سلامت نمناک را گزارش کرده اند:
به خاطر داشته باشید که داشتن یک یا چند مورد از این علائم به معنای ابتلا به دیورتیکولوز نیست. این علائم شایع سایر اختلالات گوارشی مانند سندروم روده تحریک پذیر، بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده، آپاندیسیت، سنگ صفراو زخم معده است.
دیورتیکولیت معمولا طی یک حمله حاد تشخیص داده می شود. از آن جایی که درد شکم می تواند مسبب بسیاری از مشکلات شود پزشک باید سایر علائم را نیز بررسی کند. او ابتدا با معاینه بدنی شروع می کند که شامل بررسی حساسیت شکم می شود. زنان معمولا برای بررسی ، معاینه لگن را نیز انجام می دهند.
پس از آن پزشک مراحل ذیل را انجام می دهد :
درمان به شدت علائم و نشانه های فرد بستگی دارد.
اگر خفیف باشد ممکن است در خانه درمان شود و پزشک احتمالا موارد ذیل را توصیه خواهد کرد:
اگر حمله شدید یا سایر مشکلات سلامتی دارید احتمالا نیاز باشد در بیمارستان بستری شوید. درمان به طور کلی شامل موارد ذیل است :
قراردادن لوله ای برای تخلیه آبسه شکم در صورتی که تشکیل شده باشد
برای درمان دیورتیکولیت زمانی به جراحی نیاز است که:
در واقع دو نوع عمل جراحی وجود دارد:
برداشت اولیه روده:
جراح قسمت های بیمار روده را برداشته و سپس بخش های سالم (آناستوموز) را دوباره پیوند می دهد. این امر به فرد این امکان را می دهد که حرکات طبیعی روده را داشته باشد. بسته به میزان التهاب ممکن است یک عمل جراحی یا یک روش کم تهاجمی (لاپاراسکوپی) داشته باشید.
برداشتن روده با کولوستومی:
اگر شدت التهاب به حدی باشد که امکان پیوند مجدد روده بزرگ و راست روده وجود نداشته باشد جراح عمل کولوستومی را انجام می دهد. یک دهانه (استوما) در دیواره شکم به قسمت سالم روده بزرگ متصل است. مواد زائد از دهانه داخل کیسه عبور می کنند. هنگامی که التهاب کاهش یافت ممکن است کولوستومی معکوس شود و روده مجدد پیوند زده شود .
پزشک ممکن است 6 هفته پس از بهبودی دیورتیکولیت، کولونوسکوپی را توصیه کند زیرا به نظر می رسد ارتباط مستقیمی بین بیماری دیورتیکولار و سرطان روده بزرگ یا مقعد وجود دارد. انجام کولونوسکوپی که در طی حمله خطرناک لازم می باشد، می تواند سرطان روده بزرگ را به عنوان علت علائم رد کند.
پس از درمان موفقیت آمیز، پزشک ممکن است جراحی را برای پیشگیری از بروز موارد بعدی دیورتیکولیت توصیه کند. تصمیم گیری در این باره اختیاری بوده و غالبا بر اساس تعداد دفعات حمله و این که آیا عوارضی رخ داده است یا خیر، انجام می شود.
حرکات منظم مدفوع و دوری از یبوست و زور زدن برای پیشگیری از بیماری دیورتیکولار و کاهش عوارض آن مهم است.
بدین منظور:
برخی از غذاهای حاوی فیبر بالا عبارتند از:
*علاوه بر پیشگیری از یبوست، رژیم غذایی با فیبر بالا به کاهش فشار خون نیز کمک می کند. کلسترول خون را کاهش می دهد، قند خون را بهبود می بخشد و خطر ابتلا به برخی اختلالات روده مانند سرطان روده بزرگ را کاهش خواهد داد.
